چکیده :

در این پزوهش ما به بررسی تفاوت بین تعارض و تزاحم از دیدگاه مرحوم نائینی پرداخته ایم به طوریکه برخى بزرگان مانند مرحوم آخوند خراسانى تفاوت بین تزاحم احکام و تعارض آنها را بر پایه وجود ملاک و عدم آن بنا نهاده اند. به نظر وى ویژگى تزاحم آن است که در هر دو مزاحم ملاک وجود دارد به خلاف تعارض که ملاک در هر دو متعارض یا یکى از آنها موجود نیست.این تفاوت میان تعارض و تزاحم براساس دیدگاه عدلیه بر تبعیت احکام از مصالح و مفاسد است; زیرا بدون این مبنا جایى براى فرض ملاک در هر دو یا یکى از آنها باقى نمى ماند تا براساس آن بین باب تزاحم و تعارض تفاوت بگذاریم.ولى براساس دیدگاه مرحوم نائینی این مسإله هیچ ربطى به مسإله تبعیت احکام از مصالح و مفاسد ندارد; زیرا مسإله تزاحم بر پایه عدم توانایى مکلف بر جمع میان دو تکلیف متوجه او در ظرف اطاعت بنا شده است, بدون این که وجود ملاک یا عدم آن, تإثیرى در تحقق مزاحمت داشته باشد. همچنین مسإله تعارض براساس تنافى دو حکم در مقام جعل و واقع بنا نهاده شده است و این نیز ربطى به وجود ملاک و عدم آن ندارد; بنابراین مسإله تبعیت احکام از مصالح و مفاسد هیچ دخالتى در دو مسإله تزاحم و تعارض ندارد.